ఖమ్మం జిల్లా బెబ్బులి సర్దార్ జమలాపురం కేశవరావు

తెలంగాణ స్వాతంత్ర్య సమరంలో సర్దార్ జమలాపురం కేశవరావు ఓ ధీర వీరుడిగా కీర్తి గడించారు. నిజాం నిరంకుశ పాలనకు వ్యతిరేకంగా పోరాడిన యోధుడిగా చరిత్రలో నిలిచిన మహనీయుడు. ఆయన జీవితం, త్యాగం, స్వాతంత్య్రోద్యమంలో ఆయన చూపిన ధైర్యసాహసాలు ఈ రోజుకీ ఖమ్మం జిల్లా ప్రజల గుండెల్లో సజీవంగా నిలిచి ఉన్నాయి. 1908 సెప్టెంబరు 3న ఖమ్మం జిల్లా ఎర్రుపాలెంలో జమలాపురం వెంకటరామారావు, వెంకటనరసమ్మ దంపతులకు జన్మించిన కేశవరావు, సంపన్న జమీందారీ కుటుంబంలో పుట్టినప్పటికీ, సామాజిక అన్యాయాలపట్ల సునిశితమైన దృష్టిని, ప్రజల కష్టాలపట్ల సానుభూతిని పెంచుకున్నారు. ఆయన జీవితం ఒక సామాన్య మానవుడు అసాధారణ సంకల్పంతో ఎలా చరిత్రను రూపొందిస్తాడో చాటే గాథ.

కేశవరావు బాల్యం నాటి దేశ రాజకీయ పరిస్థితులు ఆయన మనసును కలచివేశాయి. ఎర్రుపాలెంలో ప్రాథమిక విద్య పూర్తిచేసిన ఆయన, హైదరాబాదులోని నిజాం కళాశాలలో ఉన్నత విద్యాభ్యాసం చేశారు. ఈ కాలంలోనే నిజాం పాలనలో ప్రజలు, ముఖ్యంగా గ్రామీణ ప్రాంతాల్లోని రైతులు, కూలీలు ఎదుర్కొంటున్న వెట్టిచాకిరీ, అణచివేతలను దగ్గరగా చూశారు. ఈ అనుభవాలు ఆయనలో స్వాతంత్ర్య ఆకాంక్షను రగిల్చాయి. గాంధీజీ సిద్ధాంతాల పట్ల ఆకర్షితుడైన కేశవరావు, భారత స్వాతంత్య్రోద్యమంలో చురుకైన పాత్ర పోషించాలని నిర్ణయించుకున్నారు. ఆంధ్రప్రదేశ్ కాంగ్రెస్ కమిటీ తొలి అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికైన ఆయన, తెలంగాణలో కాంగ్రెస్ ఉద్యమాన్ని బలోపేతం చేశారు.

నిజాం పాలనలో తెలంగాణ ప్రజలు అనుభవించిన కష్టనష్టాలు కేశవరావును తీవ్రంగా కలిచివేశాయి. వెట్టిచాకిరీ, అన్యాయమైన పన్నులు, భూస్వామ్య విధానాలు ప్రజలను దుర్భర జీవితంలోకి నెట్టివేశాయి. ఈ పరిస్థితులను మార్చడానికి ఆయన వరంగల్, కరీంనగర్, ఖమ్మం జిల్లాల్లో కాలినడకన పర్యటించి, ప్రజల్లో చైతన్యం నింపారు. ఆయన ప్రసంగాలు, నిర్మాణాత్మక కార్యక్రమాలు ప్రజలను ఉత్తేజపరిచాయి. 1942లో కాంగ్రెస్ పిలుపు మేరకు ‘క్విట్ ఇండియా’ ఉద్యమాన్ని తెలంగాణలో ఊరూరా ప్రచారం చేసి, ప్రజలను ఉద్యమంలో భాగస్వాములను చేశారు. 1946లో మెదక్ జిల్లా కందిలో ఆయన అధ్యక్షతన జరిగిన 13వ ఆంధ్ర మహాసభ, బ్రహ్మాండమైన ఊరేగింపుతో అందరి దృష్టిని ఆకర్షించింది. 1947లో మధిరలో స్టేట్ కాంగ్రెస్ నిర్వహించిన సత్యాగ్రహంలో కీలక పాత్ర పోషించిన కేశవరావు, దీని ఫలితంగా రెండేళ్ల కారాగార శిక్షను ఎదుర్కొన్నారు. ఈ శిక్ష కేశవరావు సంకల్పాన్ని దెబ్బతీయలేదు. దీనికి బదులుగా ఆయన పోరాట స్ఫూర్తిని మరింత పెంచింది.

కేశవరావు జీవితంలో ఆసక్తికరమైన అంశం ఆయన సెలవులపట్ల చూపిన విశిష్టమైన వైఖరి. ఆయన జీవితంలో ఒక్క రోజు కూడా సెలవు తీసుకోలేదని చెప్పబడుతుంది. ఆయనకు సెలవు అంటే ప్రజాసేవ నుంచి విరామం కాదు. బదులు, ఆ సమయాన్ని కూడా గ్రామాల్లో పర్యటించడానికి, ప్రజల సమస్యలను అర్థం చేసుకోవడానికి, వాటిని పరిష్కరించేందుకు ఉపయోగించారు. ఈ నిస్వార్థ సేవాభావం ఆయనను ‘దక్కన్ సర్దార్’గా, ‘ఉక్కు మనిషి’గా ప్రజల హృదయాల్లో నిలిపింది. ఆయన సమయాన్ని, శక్తిని పూర్తిగా ప్రజల కోసం అర్పించారు, ఇది ఆయన నాయకత్వ లక్షణాలకు నిదర్శనం.

స్వాతంత్రోద్యమంలో కేశవరావు పాత్రను గుర్తించినప్పుడు, ఆయన సమకాలీన నాయకులతో సంబంధాలు, వారితో సమానమైన త్యాగధనుడిగా కూడా పేరు పొందారు. టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులుతో ఆయనకు ఉన్న సామ్యం గురించి చరిత్రకారులు ప్రస్తావించారు. ధైర్యంలో, త్యాగంలో, దేశసేవలో ఇద్దరూ సమానులే. అయితే, కేశవరావు జీవితంలో ఎదురైన సవాళ్లు కూడా తక్కువ కాదు. జైలు జీవితం, ఆర్థిక కష్టాలు, పార్టీలోని కొందరు నాయకుల నుంచి వచ్చిన ఒత్తిళ్లు ఆయనను మానసికంగా, శారీరకంగా పరీక్షించాయి. అయినప్పటికీ, ఆయన తన లక్ష్యం నుండి వెనక్కి తగ్గలేదు.

1953 మార్చి 29న కేవలం 45 ఏళ్ల వయసులో కేశవరావు ఈ లోకాన్ని వీడారు. ఆయన అకాల మరణం తెలంగాణ స్వాతంత్య్రోద్యమానికి తీరని లోటు. అయినా, ఆయన విత్తిన చైతన్య బీజాలు, ప్రజల్లో నింపిన స్వాతంత్ర్య ఆకాంక్షలు నీరాజనాలై ఈ రోజుకీ సజీవంగా ఉన్నాయి. ఖమ్మం జిల్లాలో ఆయన స్మారకాలు, ఆయన పేరిట నిర్మించిన సంస్థలు ఆయన ఔన్నత్యానికి అద్దం పడతాయి. కేశవరావు జీవితం ఒక నాయకుడు తన జీవితాన్ని సమాజ సేవకు ఎలా అంకితం చేయాలో చూపే దీపస్తంభం.

సర్దార్ జమలాపురం కేశవరావు జీవితం ఒక స్ఫూర్తి గాథ. ఆయన ధైర్యం, త్యాగం, నిస్వార్థ సేవ ఈ రోజు కూడా యువతకు ఆదర్శం. ఆయన లాంటి నాయకులు లేనట్లయితే, తెలంగాణ స్వాతంత్ర్య పోరాటం ఇంతటి ఉత్తేజాన్ని, విజయాన్ని సాధించేది కాదు. ఆయన స్మృతిని సజీవంగా ఉంచడం, ఆయన ఆశయాలను కొనసాగించడం మనందరి బాధ్యత. కేశవరావు జీవితం మనకు ఒక సందేశాన్ని ఇస్తుంది. సమాజంలో మార్పు తీసుకురావాలంటే, నిజాయతీ, సంకల్పం, ప్రజల పట్ల అంకితభావం ఉండాలి.

డాక్టర్ కోలాహలం రామ్ కిశోర్
9849328496